Hoe organiseer je een goede doelen loterij?
Het organiseren van een loterij kan voor een goede doelen organisatie nieuwe inkomsten genereren. Het opzetten en uitvoeren van een loterij is echter niet zo eenvoudig. Daarvoor gelden allerlei regels en beperkingen en de uitvoering vraagt de nodige kennis en capaciteit. Ook is de kans op een positieve netto-opbrengst niet vanzelfsprekend. Hieronder treft u informatie, aandachtspunten en tips aan die u kunnen helpen bij het in kaart brengen van de mogelijkheden en kansen voor het organiseren van een loterij en de opzet en uitvoering daarvan. Tevens geven we aan wat u kunt doen om beneficiënt te worden van een bestaande of toekomstige (landelijke) loterijaanbieder.

Kansspelregelgeving
Wet op de kansspelen
De Wet op de kansspelen bevat allerlei regels en beperkingen voor het organiseren van kansspelen. Kern van de wet is dat het verboden is om kansspelen te organiseren zonder vergunning. 
De verantwoordelijkheid voor het vergunningsstelsel voor kansspelen ligt bij de Kansspelautoriteit.
Een vergunning voor het organiseren van kansspelen, in casu loterijen, kan worden aangevraagd bij de Kansspelautoriteit of bij de gemeente waar uw organisatie is gevestigd. Bij welke instantie u moet zijn, hangt af van de waarde van het totale prijzenpakket (inclusief gesponsorde prijzen). 
De Kansspelautoriteit verstrekt vergunningen voor loterijen met een prijzenpakket dat hoger is dan  € 4.500. Loterijen met een kleiner prijzenpakket vallen onder verantwoordelijkheid van de gemeente.

Voorwaarden voor het organiseren van een loterij
De voorwaarden voor het organiseren van een loterij zijn vastgelegd in de ‘Beleidsregels incidentele kansspelen en prijsvragen’ (Staatscourant 6 juli 2007, nr. 128, blz. 17). Samengevat gaat het om het volgende.
Een organisatie krijgt maximaal eenmaal per kalenderjaar een vergunning voor het organiseren van een loterij. De vergunning geldt voor zes maanden. De verkoop van de loten, eventuele reclame­activiteiten en de trekkingen moeten allemaal binnen deze periode plaatsvinden

Een loterij omvat maximaal 13 trekkingen. Per trekking kunnen meerdere prijzen worden getrokken. Bij een trekking met een prijzenpakket van meer dan € 4.500 moet de trekking plaatsvinden in aanwezigheid van een notaris. Binnen drie maanden na afloop van de vergunning moet rekening en verantwoording worden afgelegd. Daarbij moet ook worden aangegeven welke kosten voor rekening van de organisator komen en of, en zo ja welke, kosten gesponsord worden. Ook de prijzen worden tot de kosten gerekend. Voor het bepalen van de waarde van het prijzenpakket worden de winkel­prijs van alle prijzen, waaronder eventuele gesponsorde prijzen, bij elkaar opgeteld.

De volledige opbrengst moet worden afgedragen aan het goede doel. Bedragen de kosten bijvoorbeeld 40% van de opbrengst, dan moet 60% naar het goede doel. Bedragen de kosten 60% van de opbrengst dan moet tóch 50% van de opbrengst naar het goede doel gaan en moet de organisator dus 10% van de kosten zelf dragen!

Algemeen belang
De wet schrijft voor dat de opbrengst van loterijen aan een goed doel (algemeen belang) moet worden besteed. Onder algemeen belang vallen onder andere cultuur, sport, gezondheidszorg, ontwikkelingssamenwerking en welzijn.
De gehele netto-opbrengst moet afgedragen worden aan het gekozen (goede) doel en bedraagt minimaal 50% van de nominale waarde van de verkochte loten. Er mogen uitsluitend noodzakelijke kosten worden gemaakt, zoals drukkosten, notaris- en accountantskosten, uitgaven voor de prijzen en een eventuele vergoeding voor tussenpersonen die loten verkopen.
Voor de behandeling van een aanvraag voor een vergunning moeten leges worden betaald.

Kansspelbelasting
Over prijzen die meer dan € 454,- waard zijn, moet kansspelbelasting worden betaald. Onder een prijs wordt alles verstaan waaraan een economische waarde kan worden toegekend. Voor de kansspelbelasting moet aangifte worden gedaan. Het tarief bedraagt 29%. 

Verantwoording
Uiterlijk drie maanden na de (laatste) trekking moet een financiële verantwoording worden ingediend, inclusief het proces-verbaal van de notaris en een accountantsverklaring.

Stappenplan
Alvorens een vergunning voor een incidentele (eenmalige) loterij aan te vragen doet er u goed aan te onderzoeken of uw organisatie daartoe in staat is, want de risico’s voor het organiseren van een loterij zijn aanzienlijk. Vooral ook omdat de organisator verplicht is ten minste 50% van de netto-opbrengst aan het goede doel af te dragen en eventuele tekorten zelf moet aanvullen.

Belangrijk is allereerst te onderzoeken welke potentie uw organisatie heeft om een kansrijke loterij te organiseren. Het gaat dan om vragen zoals:

• Welke capaciteit en competenties heeft u nodig voor het organiseren van een loterij en heeft u die huis?
• Heeft u medewerkers binnen uw organisatie die én de tijd en capaciteiten hebben om een bijdrage te leveren aan het opzetten en uitvoeren van een loterij?
• Zijn zij voldoende bekend met het functioneren van uw organisatie en hebben zij inzicht in uw bezoekers- en donateursbestand en potentieel geïnteresseerden in de loterij?
• Hoe staan uw omgeving, (vaste) bezoekers, bestaande donateurs en potentiële deelnemers daartegenover en welke rol kunnen zij mogelijk vervullen?
• Bent u zich bewust van de risico’s die gepaard kunnen gaan met het organiseren van een loterij en kunt u daarmee op een verantwoorde manier omgaan?
• Beschikt u over geschikte distributiekanalen of kunt u die binnen afzienbare tijd opzetten?
• Welke marketing- en wervingsactiviteiten kunt u inzetten?

Als u deze en eventuele andere vragen hebt beantwoord is het zaak om na te denken over de opzet van de loterij, het aantal trekkingen, het beoogde prijzenpakket, eventuele sponsoren en dergelijke. Via de website van de Kansspelautoriteit (www.kansspelautoriteit.nl) kunt u een aanvraagformulier downloaden. Voor een loterij met een prijzenpakket tot € 4.500 dient u de vergunning bij de gemeente aan te vragen. Bij eventuele twijfel over de haalbaarheid van de loterij of vragen over de verdere uitwerking is het verstandig contact op te nemen met de Kansspelautoriteit of de gemeente.
Vervolgens stelt u een actieplan op, waarin u concrete activiteiten, de verschillende processtappen, de rollen van de betrokken medewerkers en de tijdslijn vastlegt.
Er zijn in Nederland verschillende organisaties die u zo nodig bij de opzet en uitvoering van de loterij kunnen ondersteunen.

Hoe word je beneficiënt van een bestaande of toekomstige (landelijke) loterijaanbieder?
Binnen Nederland is een beperkt aantal ‘semi-permanente’ vergunningen verleend voor het organiseren van een landelijke goede doelen loterij. Het gaat om:

• Nationale Postcode Loterij, waarvan de opbrengst bestemd is voor doelen op het gebied van mens en natuur.
• BankGiro Loterij, waarvan de opbrengst bestemd is voor doelen op het gebied van cultuur.
• Vrienden Loterij, waarvan de opbrengst bestemd is voor doelen op het gebied van gezondheid en welzijn.
• Stichting samenwerkende Non-profit loterijen (Jantje Beton, de Grote Clubactie, KWF Kankerbestrijding, de Zonnebloem en Scouting Nederland Fonds), waarvan de opbrengst bestemd is voor de deelnemende organisaties.

De Nationale Postcode Loterij, de BankGiro Loterij en de Vrienden Loterij hebben een aantal vaste beneficiënten, die een jaarlijkse bijdrage ontvangen. Daarnaast verstrekken zij eenmalige schenkingen en subsidies voor grootschalige of innovatieve, communicatief sterke projecten. 
Aan het eind van het kalenderjaar voldoen de loterijen hun verplichtingen aan hun vaste beneficiënten. De eventuele vrije ruimte die beschikbaar is, wordt vervolgens toegewezen aan nieuwe vaste beneficiënten of eenmalige schenkingen.

Bij de Vrienden Loterij en deels bij de BankGiro Loterij gaat het om geoormerkte werving, waarbij deelnemers aan de loterij kunnen aangeven voor welk doel de opbrengst van de loten (na aftrek van prijzen en kosten) bestemd is. Van ieder verkocht lot is de helft bestemd voor deze goede doelen.

Op de websites van de loterijen is aangegeven welke toekenningscriteria en -procedures zij hanteren. 
Zo moeten organisaties die in aanmerking willen komen voor een bijdrage werkzaam zijn in de sector(en) waarop de loterij zich richt, beschikken over een breed maatschappelijk draagvlak en publieke waardering, een groot bereik en een bovenregionale of landelijke uitstraling hebben, zelf aan fondsenwerving doen en beschikken over een professionele organisatie.
Op basis van de criteria kunt u een inschatting maken of uw organisatie daaraan voldoet. Ook kunt u via de website een aanvraagformulier downloaden. Alvorens een definitieve aanvraag in te dienen, doet u er goed aan contact op te nemen met de loterij om meer zekerheid te krijgen over de haalbaarheid daarvan en te horen hoe u uw kansen kunt vergroten.

Als gevolg van een rechterlijke uitspraak wordt het aantal vergunningen voor goede doelen loterijen de komende tijd vermoedelijk uitgebreid.